Nhật Bản tự cho mình là một dân tộc đặc biệt, vì vậy, bất cứ người nào sinh ra là một người Nhật thì họ sẽ ở trong vòng màu nhiệm đó, còn nếu không, bạn sẽ không thể có nó. Việc coi mình là đặc biệt hoang đường này, theo cố thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu, đã tạo cho họ một sức mạnh đáng gờm với tư cách một quốc gia, một tập đoàn, hay một đội nhóm trong bất kỳ nơi làm việc nào.

“Không có quốc gia nào ở châu Á có thể tương xứng với họ, kể cả người Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam, hay những người dân Đông Nam Á”, ông nói. Dù từng là thủ tướng của một trong những con rồng Đông Nam Á nói riêng và châu Á nói chung, ông Lý Quang Diệu vẫn thừa nhận người Nhật vượt trội hơn hẳn so với người dân Singapore.

Lời đánh giá của cố Thủ tướng Lý Quang Diệu cũng được một người Nhật khác, là Nobuo Hizaki, Giám đốc điều hành công ty Nichison, khẳng định lại khi ông này cho rằng khả năng làm việc của nhân công của Singapore chỉ bằng 70% so với người Nhật, và phải mất 10-15 năm nữa mới có thể gần được bằng họ.

“Công nhân Nhật Bản lành nghề hơn và đa năng hơn, linh động hơn và dễ thích nghi hơn, và họ ít khi đổi việc hoặc nghỉ việc vô tổ chức. Họ chấp nhận yêu cầu học tập và rèn luyện suốt đời. Tất cả các công nhân đều coi họ là lao động trí óc, không phải lao động bàn giấy hay lao động chân tay. Các kỹ thuật viên, các nhóm lãnh đạo và các giám thị đều sẵn sàng xắn tay áo lên làm việc”, cố Thủ tướng Singapore tổng kết.

Sự thành công của người Nhật cũng đến từ khả năng làm việc nhóm, phối hợp nhịp nhàng “và khít khao như những viên mẫu xếp hình Lego”. Theo đánh giá của người từng đứng đầu chính phủ Singapore, nếu một chọi một, nhiều người Trung Quốc có thể tương xứng với người Nhật, nhưng trong một nhóm, đặc biệt là đội nhóm sản xuất trong xí nghiệp, thì rất khó đánh bại người Nhật Bản.

Thay vì chỉ nghĩ đến việc làm tròn bổn phận của mình, người Nhật sẵn sàng làm thay đồng nghiệp chỉ để công việc được hoàn thành. Họ thực hiện kỷ luật một cách vô cùng chính xác, như luôn để điều hòa nhiệt độ không dưới 25 độ C, tắt điện mỗi khi ra khỏi khu vực làm việc, hợp tác tối đa với các quản lý của mình.

Trong mỗi cá nhân sinh ra tại đất nước mặt trời mọc có một loại quyết tâm kỳ lạ: họ tin rằng bản thân mình có thể thành công, ở mọi cấp độ, nếu nỗ lực không ngừng. Tất cả xã hội lao động đó đưa mình vào một cuộc đua không có điểm dừng, cuộc đua tối đa hóa năng suất lao động, xuyên suốt trong niềm tự hào về nghề nghiệp mà họ lựa chọn.

Trong suốt chuyến viếng thăm vào cuối những năm 1970 đến Takamatsu, một thành phố trên đảo Shikoku, cố Thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu đã chứng kiến một ví dụ không thể nào quên được về cách người Nhật Bản tự hào trong công việc của họ.

Khi ấy, đại sứ Nhật Bản chiêu đãi ông một bữa tối tại khách sạn tốt nhất của họ, với thức ăn tuyệt ngon, dù chỉ có ba sao.

Cố Thủ tướng Singapore nhớ lại khi viết trong cuốn hồi lý nổi tiếng của mình: “Riêng trái cây và món tráng miệng, một bếp trưởng khoảng 30 đến 40 tuổi xuất hiện trong bộ đồ trắng tinh khiết biểu diễn tài gọt vỏ hồng vàng và lê giòn điêu luyện của ông ta với một con dao sắc. Quả là một màn trình diễn tuyệt vời!”.

Tò mò về cách người đầu bếp luyện tập các kỹ năng của anh ta, ông Lý Quang Diệu đã nhận được câu trả lời khiến bản thân rất ngạc nhiên: Sự tự hào trong công việc và không bao giờ cảm thấy xấu hổ về khởi đầu là nguyên nhân cho thành công ngày hôm nay của vị bếp trưởng.

Người nghệ nhân bắt đầu với công việc là một người giúp việc trong bếp, rửa chén đĩa, gọt khoai tây và cắt rau.Năm năm sau, anh ta tốt nghiệp là một đầu bếp cấp thấp; mười năm sau, anh ta trở thành bếp trưởng trong khách sạn này và tự hào về điều đó. Giờ đây, anh ta cắt trái cây trước mặt các nguyên thủ với kỹ nghệ hiếm có, và vẫn vui vẻ làm việc tại nơi đã giúp anh ta thành công, dù đó chỉ là một nhà hàng 3 sao.

Với người Nhật, không xuất phát điểm nào là thấp kém, và họ luôn làm việc với lòng mong mỏi vượt trội hơn các vai trò được giao, dù là đầu bếp, bồi bàn, hay những người hầu phòng. Điều này đã tạo nên năng suất cao trong các ngành dịch vụ; còn trong sản xuất, đó là chìa khóa khiến “các sản phẩm có xuất xứ từ xứ xở hoa anh đào hầu như không có khuyết điểm”.

Với người Nhật, sự rập khuôn trong suy nghĩ rằng bản thân cần làm việc như những con kiến, sống trong những chuồng thỏ, đóng cửa thị trường trong nước và xuất khẩu không ngừng những sản phẩm hoàn hảo nhất, từ thép, xe hơi, máy vô tuyến đến sản phẩm điện tử đã mang đến cho đất nước Nhật Bản thành công hiếm có, khó có thể lặp lại ở bất cứ quốc gia nào khác trên thế giới.

Sự tận tụy trong công việc của người Nhật từng khiến cố Thủ tướng Lý Quang Diệu sốc, bởi họ luôn gắn trách nhiệm cá nhân rất nặng lên nhiệm vụ được giao. Một kỹ sư người Nhật thậm chí còn tự sát vì nhận ra bản thân mắc sai lầm trong việc tính toán chi phí một dự án, khiến công ty bị giảm lợi nhuận. “Chúng tôi không thể tưởng tượng được bất kỳ một người Singapore nào có thể cảm thấy trách nhiệm cá nhân nặng nề như vậy”.